Eind maart voegde OpenAI in stilte een nieuwe beeldgenerator toe aan zijn bekende chatbot ChatGPT. Wie eerder met OpenAI werkte, kent wellicht DALL·E - een AI-beeldgenerator die sinds 2021 bestaat en in 2023 gekoppeld werd aan ChatGPT. Maar deze nieuwe stap gaat verder. De beeldgenerator is nu volledig geïntegreerd tot één model, één interface en één venster waarin je gewoon zegt: ‘Toon ons team op bezoek bij Suske & Wiske’, klik en voilà: een illustratie van ons team in die specifieke tekenstijl.
Educatief medewerker Vincent testte de tool uit, maakte bovenstaande afbeelding en begon te stuiteren. "Het is fantastisch! Echt, dit opent een hele wereld,” zegt hij. Toch voegt hij meteen toe: “We moeten er ook kritisch over nadenken en het gesprek hierover voeren.”
Coole ontwerpen versus auteursrecht
Vincent is makkelijk te herkennen aan zijn kleurrijke T-shirts, vaak bedrukt met opvallende - “coole”, volgens hem - prints: van grappige memes tot een koffiepot vol bloemen. Waar hij normaal het internet rond snuistert naar leuke ontwerpen, kan hij nu zelf coole prints genereren. "Ik ben nu al begonnen met eigen ontwerpen te maken", vertelt hij. "Dankzij die geïntegreerde beeldgenerator wordt het kinderspel: je typt wat in je gedachten hebt, en hop: klaar om te printen."
Dat deze beeldgenerator een coole en innovatieve tool is, staat voor Vincent buiten kijf. Al komt die technologie niet zonder kanttekeningen. “Veel van die ontwerpen zijn gebaseerd op bestaande stijlen of bekende figuren,” legt hij uit. “Je vraagt bijvoorbeeld: ‘Maak een Simpsons-versie van mezelf met een gitaar op een wolkenkrabber’, en een paar seconden later heb je het resultaat. Alleen… de Simpsons zijn auteursrechtelijk beschermd. De stijl mag je vrij gebruiken, maar dat voelt dubbel. ChatGPT verdient geld met die functie – minstens 20 euro per maand in het betaalmodel – terwijl de originele makers er niets aan overhouden.”
En daar zit het juridisch addertje onder het gras: stijlen zijn niet beschermd door het auteursrecht, maar specifieke figuren wel. Door net een beetje af te wijken, beweegt AI zich in een juridisch niemandsland. "Dat beseffen we vaak te weinig," zegt Vincent. "We denken: leuk speeltje, ik heb iets gemaakt. Maar eigenlijk kopieer je gewoon de stijl van iemand anders - en die krijgt er niets voor terug."
Van zes vingers naar perfecte nepbeelden
Naast de grijze zone waarin deze nieuwe tool zich bevindt omtrent auteursrechten waarschuwt Vincent voor een andere uitdaging. “Hoe toegankelijker deze technologie wordt, hoe groter de kans op misbruik." En dan gaat het niet alleen om het klonen van tekenstijlen.
Hoewel AI op zich niet nieuw is – denk aan de schaakcomputer die Garri Kasparov uitdaagde in de jaren 90 – gaan de ontwikkelingen vandaag razendsnel en haast duizelingwekkend. "Enkele maanden geleden herkende je AI-beelden nog aan handen met zes vingers. Vandaag zijn die fouten nagenoeg verdwenen."
En precies daarin schuilt het gevaar. “Met drie woorden maak je nu een foto van een zogezegd feestje met een minister. Of van een verzonnen protestactie. Of een ‘bewijs’ dat iemand iets heeft gezegd, gedaan of getekend. Combineer dat met sociale media, en je hebt een perfecte storm voor misleiding.”
Geen doemscenario, maar een bewustmaking
Toch wil Vincent benadrukken dat dit geen doemdenken is. “Het gaat allang niet meer alleen over deepfakes van beroemdheden,” zegt hij. “Ook concerttickets, identiteitskaarten, examenbewijzen en zelfs krantenkoppen kunnen vervalst worden.”
Daarom pleit hij ervoor dat mensen leren werken met AI én leren herkennen wat echt en wat nep is. En dat is vandaag de grote uitdaging – zeker nu die grens steeds moeilijker te onderscheiden wordt.
Bewust omgaan met AI
Een tegenstander van AI is Vincent niet, integendeel. "Het is een ongelofelijke meerwaarde. Je kan unieke educatieve content maken, gepersonaliseerd lesmateriaal creëren, complexe thema’s visueel voorstellen… Maar dat moet wel op een verantwoorde, aanvaardbare en duurzame manier gebeuren. We hoeven de trein niet tegen te houden, maar we moeten er ook niet roekeloos voor springen."
Juist daarom zijn vormingen rond AI en digitale vaardigheden cruciaal. “Bij LINC geven we niet alleen workshops over het gebruik van AI-tools. We leren mensen hoe ze kritisch blijven, hoe ze desinformatie te herkennen, hoe ze bewust en ethisch omgaan met technologie…”
Misschien zijn we nooit écht op bezoek geweest bij Suske & Wiske, maar de vraag blijft hangen: wat als straks niemand nog het verschil ziet tussen echt en nep?
“Dan wordt het des te belangrijker om mensen niet alleen de juiste tools te geven, maar ook het inzicht en de ethiek om die op een bewuste manier te gebruiken. En om af en toe stil te staan bij de vraag: wie heeft dit gemaakt?”
Onze workshops
LINC vzw helpt om waakzaam te blijven op het internet. Door technieken te doorprikken, kunnen we veiliger online zijn. Dit doen we aan de hand van workshops als fake news, leren factchecken, artificiële intelligentie en privacy op het internet.
Over de afbeelding
Mocht u trouwens nog twijfelen: de foto bij dit artikel werd gegenereerd door artificiële intelligentie (DALL-E).
